Aktualności

Górka, popularne miejsce zimowych zjazdów saneczkarskich, przez niektórych nazywana nawet górką hańby pomiędzy Operą i Filharmonią Podlaską a parkiem Centralnym została rozkopana. Wydobyto z niej 20 macew pochodzących z XIX w. To pozostałości po tzw. cmentarzu rabinackim - starej nekropoli żydowskiej zdewastowanej przez hitlerowców, na której w czasach PRL powstał Park Centralny, do dziś położony wyżej niż teren sąsiedniego placu NZS cz ul. Kalinowskiego.

Prace przy należącym do miasta Parku Centralnym prowadzili Amerykanie związani z Projektem Restauracji Cmentarza w Białymstoku. Odbywały się one pod nadzorem naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha, za wiedzą i zgodą miasta Białystok.

Jak ustalił historyk Wiesław Wróbel, najstarszy cmentarz żydowski w Białymstoku został założony najprawdopodobniej w 1692 r., kiedy to ówczesny właściciel miasta, Stefan Mikołaj Branicki, ukonstytuował w swych dobrach gminę żydowską. Kirkut wytyczono za południową pierzeją Rynku Kościuszki, ale już w XVIII w. jego obszar znalazł się w obrębie gęstej zabudowy mieszkalnej rozbudowywanego w tym czasie miasta. Zaistniała sytuacja wymusiła przeniesienia cmentarza na nowe miejsce, tym razem poza granice miasta.

Za datę utworzenia drugiego kirkutu przyjmuje się dzień 26 lipca 1752 r., kiedy to dwaj mieszczanie białostoccy, Adam Ochremowicz i Marcin Adamczuk, sprzedali miejscowemu kahałowi grunt o łącznej powierzchni 35 prętów, z przeznaczeniem na założenie miejsca pochówków. Miał być on zlokalizowany poza bramą suraską, na prawo od drogi prowadzącej do Suraża.

Wiadomo, że w 1939 r. najstarsze wówczas zidentyfikowane macewy pochodziły z lat 60. XVIII w.,

Cmentarz rabinacki przestał istnieć w czasie II wojny światowej, kiedy to okupanci hitlerowscy rozpoczęli likwidację dzielnicy żydowskiej. Duża część macew została wówczas zabrana, rozbita i użyta do brukowania ulic lub podczas prowadzonych wówczas budów.

W ubiegłym roku, w ramach podobnych prac jak przy Parku Centralnym z górki nieopodal ulic Wyki i Boya-Żeleńskiego na Bagnówce, wydobyto ponad 100 macew (więcej: Odkrycie na osiedlowym skwerze. Odkopano 100 cennych macew). Po tym odkryciu władze Białegostoku zapowiedziały wykonanie lapidarium cmentarza (więcej: W Parku Centralnym powstanie lapidarium cmentarza żydowskiego).

Ewelina Sadowska-Dubicka
ewelina.s@bialystokonline.pl