Aktualności

Wojewódzki Konserwator Zabytków w Białymstoku wpisał do rejestru trzy nowe obiekty. Wszystkie znajdują się we wsi Dubiny koło Hajnówki.

Jedyna kaplica prawosławnego duchownego

Najciekawszy z nich to kaplica (obecnie pw. św. Tomasza) przy linii kolejowej Hajnówka - Cisówka, na uboczu wsi. Została ona zbudowana w 1898 r. jako grobowiec rodzinny księdza Parteniusza Bazylewskiego, długoletniego proboszcza parafii w Dubinach, z inicjatywy i fundacji jego dzieci. Jest to jedyna w regionie kaplica wzniesiona dla rodziny prawosławnego duchownego, która już od chwili powstania była miejscem kultu.

Kaplicę zbudowano w stylu eklektycznym z wyraźnymi wpływami stylu cerkiewno–bizantyjskiego (np. jedna, centralnie usytuowana wieża stanowi reminiscencję starych cerkwi wieżowych). Wewnątrz pierwotnie wschodnią ścianę zdobił dębowy kiot z ikonami. Kaplicę założono na rzucie zbliżonym do kwadratu, o boku 4,5 m. Jest to obiekt murowany z cegły czerwonej, na podmurówce z kamienia. Szeroki, dekoracyjnie opracowany gzyms koronujący zdobią szczyciki w formie kokosznika, charakterystycznego dla budownictwa cerkiewnego przełomu XIX i XX w.

W 1940 r. kaplica została zdewastowana przez wojska radzieckie. Urządzono w niej magazyn wojskowy. W 1945 r. odnowiono ją.

Cmentarz i ogrodzenie

Oprócz kaplicy w rejestrze znalazły się skupione wokół niej pomniki nagrobne odznaczające się materiałem oraz sposobem wykonania. Na szczególną uwagę zasługuje jedyny na terenie parafii wykonany z czarnego marmuru nagrobek Parwienija Parwieniewicza Bazylewskiego z 1910 r. z bogatą inskrypcją i ciekawym zestawieniem zwężających się ku górze brył, których zwieńczeniem był żeliwny krzyż. Nagrobek Julianii Jakowlewnej Bazylewskiej został wykonany z betonu w formie obelisku, natomiast nagrobek Rozalii Trusvic odlany z żeliwa ustawiony na granitowej podstawie, oba zwieńczone żeliwnymi krzyżami. Takie formy nagrobków były rzadkością na terenie parafii dubińskiej przed 1939 r. Świadczą o wysokim statucie pochowanych osób.

Do rejestru trafił również kamienny mur. Ogrodzenie z furtką umieszczoną od strony wschodniej stanowi przykład tzw. małej architektury o cechach charakterystycznych dla budownictwa regionu. Wykorzystanie miejscowego budulca jakim jest kamień, nadało całości kompozycji charakteru swojskości i malowniczości.

Rejestr skłoni do większej dbałości?

W uzasadnieniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku podano, że kaplicę, cmentarz i ogrodzenie wpisuje się do rejestru zabytków ze względu na ich wartości historyczne o zasięgu lokalnym - są autentycznym, materialnym dokumentem świadczącym o historii prawosławnej parafii w Dubinach. Kaplicę rodziny Bazylewskich objęto ponadto ochroną ze względu na zachowane wartości artystyczne zawarte w bryle budynku.

Niestety dubińskie zabytki w tej chwili nie należą do szczególnie zadbanych. W murze kaplicy Bazylewskich pojawiają się spękania, są ubytki cegieł. Także nagrobki zasłużonej rodziny niszczeją. Przyczyniają się do tego chociażby pokrywające je mchy i porosty. Na uporządkowanie zasługiwałoby kwartał cmentarza, na którym się znajdują.

Stara wieś królewska

Obecnie najważniejszym zabytkiem Dubin jest murowana cerkiew prawosławna pod wezwaniem Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy z 1872 r., która powstała na miejscu starej, zbudowanej w XVIII w. Dawna cerkiew przeniesiona została do Rogacz, gdzie funkcjonuje do dziś jako świątynia parafialna. Co ciekawe, dębowy, rzeźbiony ikonostas znajdujący się w cerkwi ufundował właśnie proboszcz Parteniusz Bazylewski. Po II wojnie światowej cerkiew została bogato wyposażona w obramowanie ikon przez miejscowego rzeźbiarza.

Ochroną objęta jest również drewniana zabudowa wsi, tzw. ulicówka.

Dubiny powstały w 1639 r. jako wieś królewska ekonomii brzeskiej. W 1921 r. zamieszkiwały je 578 osoby. 531 osób deklarowała wówczas wyznanie prawosławne. Pod względem narodowościowym większość mieszkańców (526 osób) była Białorusinami.

Ewelina Sadowska-Dubicka
ewelina.s@bialystokonline.pl