W dniach 25.07 01.08.2009 r. Białystok oczekuje prawie 2000 uczestników z 61 krajów Najwięcej uczestników zgłosiło się z: Polski (301), Francji (242) i Japonii (176) i Niemiec (137). Przyjadą uczestnicy m.in. z Australii, Nowej Zelandii, Wietnamu, Madagaskaru i Libanu. Lisat osób zgłoszonych na stronie http://uea.org/kongresoj/alighintoj.php. Wszyscy uczestnicy kongresu rozmawiać, obradować i bawić się będą w języku esperanto. Został on stworzony, przez urodzonego przed 150 laty w Białymstoku (15 grudnia 1859 r), Ludwika Zamenhofa.
Organizatorem, odbywającego się corocznie od 1905 roku kongresu esperantystów, jest Światowy Związek Esperantystów (Universala Esperanto-Asocio), mający siedzibę w Rotterdamie. Polskim organizatorem Kongresu jest Białostockie Towarzystwo Esperantystów, wspierane organizacyjnie przez Urząd Miejski w Białymstoku.
Program Kongresu: letni uniwersytet, obrady, kultura, wycieczki
Na program kongresu esperantystów, tradycyjnie składać się będą zarówno obrady robocze m.in. Zarządu i Komitetu UEA, spotkania tematyczne kilkudziesięciu organizacji specjalistycznych (np. medyków, dziennikarzy, nauczycieli), wykłady letniego uniwersytetu, podczas którego prelekcje zaprezentują się profesorowie i wykładowcy m.in. z Polski, Izraela, Niemiec, mówiąc m.in. o astronomii i o historii polsko-litewskiej Unii. Odbędą się spotkania religijne i stałe ekumeniczne nabożeństwo. Przeprowadzone zostaną egzaminy znajomości języka esperanto różnych szczebli. UEA jako zrzeszony członek ALTE (Związku Językowych Egzaminatorów Europy) po raz pierwszy na tym Światowym Kongresie przeprowadzi, egzaminy wg norm KER. Rozstrzygnięte zostaną też Belartaj Konkursoj (Konkursy Sztuki) na najlepsze, oryginalne utwory literackie w kategorii: prozy, poezji, dramatu, esejów, filmu, piosenki i bajek dla dzieci. Odbędą się liczne przedstawienie teatralne, koncerty itp. Podczas Kongresu wygłoszone zostaną także referaty na tematy polskie oraz odbędą się minikursy języka polskiego dla zainteresowanych esperantystów z całego świata.
Program kongresu, w języku esperanto, dostępny jest na stronie: http://www.uea.org/kongresoj/2009/db_provizora_programo.html
Kongresik dziecięcy
Równocześnie z obradami kongresu w Białymstoku, w Supraślu dzieci w wieku od 9 do lat 15 będą uczestniczyć w 40. Kongresiku Dziecięcym. Wielu uczestników tego spotkania pochodzi z rodzin wielojęzycznych, w których esperanto jest językiem domowym, posługują się więc tym językiem od urodzenia.
Program młodzieżowy
Młodzież, tydzień przed kongresem światowym w Białymstoku (18-25.07.2009), uczestniczy w oddzielnym - 50. Światowym Kongresie Młodzieży Esperanckiej (Internacia Junulara Kongreso), odbywającym się w Libercu (Słowacja). Spotyka się tam ponad 400 osób. http://ijk.esperanto.cz/eo/Aligxintoj/Listo-De-Aligxintoj/. Wielu z nich planuje przyjazd do Białegostoku. W tutejszym programie kongresowym młodzi ludzie bawić się będą m.in. na koncertach esperanckiej grupy rockowej Supernova z Brazylii czy multiinstrumentalisty JoMo (JeanMarie Leclerq) z Francji. Młodzież będzie się spotykać, mieszkać i bawić w specjalnie dla niej wynajętej szkole, położonej blisko Politechniki Białostockiej.
Język esperanto
Esperanto zostało stworzone przez 28-letniego Ludwika Zamenhofa, który 26 lipca 1887 roku wydał w Warszawie Pierwszy Podręcznik (La Unua Libro), najpierw w języku rosyjskim a następnie po polsku, niemiecku, francusku i angielsku. Ludwik Zamenhof był lekarzem-okulistą, absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego. Od lat dziecinnych marzył o integracji ludzi z całego świata, mówiących różnymi językami i wyznawców różnych religii. Zamenhof uważał, że brak łatwego, neutralnego środka porozumiewania się, jest główną przyczyną niezrozumienia, a nawet nienawiści przedstawicieli różnych narodów. Opracowany przez niego łatwy i logiczny język, który bazuje głównie na rdzeniach języków indoeuropejskich, połączonych systemem logicznych przed- i przyrostków oraz regularnymi regułami gramatycznymi, pomaga w pokonaniu tych barier. Współcześnie esperantem posługują się osoby mieszkające w większości krajów świata, spragnione kontaktu i dialogu z przedstawicielami różnych kultur, narodów, ciekawe świata. Aktualnie najbardziej popularne są kursy internetowe. Najbardziej znane powstały w Brazylii
http://www.kurso.com.br oraz kurs: www.lernu.net. Język esperanto używany jest w sposób najbardziej widoczny przez młodzież i generację Trzeciego wieku, którzy mogą mu poświęcić więcej czasu uczestnicząc w licznych spotkaniach międzynarodowych na całym świecie. Bardzo popularne stają również kontakty z użyciem komunikatorów internetowych.
Od początku funkcjonowania języka rozwinęła się szeroka działalność literacka tłumaczeniowa i oryginalna. Esperanto jest pomostem do poznania dzieł literackich narodów tzw. małych języków. Np. Marta E. Orzeszkowej poprzez tłumaczenie esperanckie, została następnie przetłumaczona na japoński i stała się w Japonii lekturą szkolną.
Obecnie wielką aktywność wykazują esperantyści w tworzeniu stron internetowych (esperancka Vikipedio ma już ponad 115 tys. stron).
http://eo.wikipedia.org/
Wielu esperantystów, a nawet rządy niekryci krajów, aktywnie używają esperanta do prezentacji własnej kultury i dorobku, np. Chiny:
http://esperanto.china.org.cn i Watykan http://www.radiovaticana.org/esp/index.asp. Szczególną pozycję w społeczności esperanckiej zajmuje Redakcja Esperancka Polskiego Radia, od 50 lat nadające programy szeroko prezentujące Polskę, jej politykę i kulturę:
http://www.polskieradio.pl/eo
Centrum im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku
Na wniosek prezydenta miasta Białegostoku Tadeusza Truskolaskiego Rada Miejska Białegostoku postanowiła stworzyć w mieście urodzin Doktora Esperanto centrum jego imienia. Otwarcie Centrum nastąpi dwukrotnie: dla obywateli Białegostoku o godz. 13.00 w dniu 21 lipca b.r. a dla esperantystów 27 lipca 2009 r. o godz. 9.00. W uroczystości skierowanej do społeczności esperanckiej oprócz członków Zarządu Światowego Centrum Esperanto i członków rodziny Ludwika Zamenhofa, oraza członkowie władz Fundacji im. Ludwika Zamenhofa w Białymstoku.
W Centrum które prowadzone będzie przez Białostocki Ośrodek Kultury, znajdzie miejsce stała, multimedialna ekspozycja poświęcona Zamenhofowi i Białemustokowi w czasach jego młodości. Centrum ma również się stać się ośrodkiem działań i wydarzeń kulturalnych, mających zbliżać przedstawicieli różnych kultur i narodów.
Jarmark ruchu esperanckiego z okazji 94. Światowego Kongresu Esperanta
W dniu 25 lipca 2009 r. w godzinach: 18.00 - 20.00 na Politechnice Białostockiej, przy ul. Wiejskiej 45, odbędzie się otwarta prezentacja ponad 90-u organizacji esperanckich z całego świata, mająca na celu przedstawić esperantystom i nieesperantystom bogactwo, różnorodność współczesnego ruchu esperanckiego. Lista uczestników Movada Foiro, organizowanego przez Światowy Związek Esperantystów w załączeniu. Prezentacji tej oraz Kongresowi towarzyszyć będą liczne otwarte koncerty i inne imprezy skierowane do mieszkańców i gości Białegostoku:
http://www.espero.bialystok.pl/pl/article,274,4,1.html#.