Kultura i Rozrywka

Zachować wspomnienia

Historia i doświadczenia są najcenniejszymi rzeczami, jakie możemy przekazać kolejnym pokoleniom. Dlatego tak ważne jest zapisywanie wspomnień najstarszych mieszkańców. W ten sposób możemy dowiedzieć się, jak wyglądało życie naszych przodków, ich codzienne troski i radości, wreszcie - jak polityczne wydarzenia wpływały na los mieszkańców naszej okolicy, na ich życie.

Głównym celem Mediateki CLZ - archiwum historii mówionej Białegostoku i regionu prowadzonej w Białostockim Ośrodku Kultury/Centrum im. Ludwika Zamenhofa jest zachowywanie tych wspomnień oraz domowych archiwów fotografii i dokumentów udostępnionych przez mieszkańców Białegostoku.

Co zostało ostatnio opublikowane?

W ostatnim czasie w mediatece CLZ pojawiły się nowe materiały. Była to m.in. poruszająca relacja Jana Jagodzika (ur. 24.12.1939 r.), który jako 10-letni chłopiec w lutym 1940 roku wraz z całą rodziną został wywieziony na Syberię. W swoich wspomnieniach opowiada o podróży, pracy, śmierci najbliższych oraz o trudnym powrocie.

Pojawiła się także relacja Mirosława Wroczyńskiego (ur. 11.10.1919 r.), który od lat 30. XX w. mieszka w Białymstoku. Od maja 1939 r. służył w Podlaskiej Brygadzie Kawalerii. Okres okupacji spędził w Białymstoku. W wyniku różnych zawirowań w lipcu 1944 r. trafił do Warszawy, gdzie uczestniczył w powstaniu (pełnił funkcję dowódcy plutonu łączności w Zgrupowaniu Chrobry II, Batalion Lecha Żelaznego). Do Białegostoku wrócił w latach 60. XX w.

W zbiorach znajduje się również relacja Stanisławy Mancewicz (ur. 24.07.1924 r.), siostry Zbigniewa Kędzi jednego z najważniejszych dla Białostocczyzny harcerzy, uczestniczki zbiórki harcerskiej w dniu 11 listopada 1939 roku na cmentarzu wojskowym przy dzisiejszej ul. 11 Listopada. Osoby biorące w niej udział zostały aresztowane przez NKWD. Pani Stanisława dokładnie zapamiętała tamte wydarzenia, jak również przedwojenny Białystok i jego mieszkańców.

Dodatkowo opublikowano nagrania, które do tej pory były dostępne jedynie w siedzibie instytucji, poświęcone: tradycjom ślubnym w różnych wyznaniach, mikrospołecznościom białostockim: Aeroklub Białostocki - relacje byłych i obecnych członków: pilotów, spadochroniarzy, modelarzy; Wodniacy Białostoccy - relacje żeglarzy, nurków i modelarzy; Lowlanders Białystok - relacje członków białostockiej drużyny futbolu amerykańskiego.

Starosielce, harcerze i stary Białystok

Równie istotną częścią archiwum są fotografie i dokumenty udostępnione przez białostoczan. Materiały te doskonale uzupełniają się z ich relacjami i razem tworzą dokumentację zmian zachodzących w Białymstoku w XX w.

Wśród ostatnio opublikowanych archiwaliów są m.in.: fotografie dzielnicy Starosielce powstałe od końca XIX w. do lat 80. XX w. Zdjęcia pokazują nieistniejące już drewniane domy, pola czy drewnianą dzwonnicę kościoła oraz ludzi pracowników Zakładów Drogowo-Mostowych, uczniów Technikum Kolejowego (w tym ponad 500 fotografii dokumentujących życie szkoły udostępnionych przez Stowarzyszenie Kolejowe Podlasie) czy też mieszkańców podczas pracy przy żniwach, w trakcie świąt lub zabawy.

W zbiorze jest też ponad 400 fotografii dokumentujących historię rodziny Czerewaczów od lat 30. XX w. Rodzina ta posiada niezwykle bogatą historię. Rodzeństwo: Wiktor, Donat, Leonard i Tatiana brało udział w kampanii wrześniowej, później w powstaniu warszawskim. Donat Czerewacz jest autorem słów do znanej piosenki powstańczej pt. Zośka. W zbiorze znajduje się fotografia Tatiany Jasińskiej (z domu Czerewacz) wykonana po jednej z akcji w trakcie powstania. Jej relacja jest dostępna w archiwum, niedługo także na stronie internetowej.

Obejrzeć można także kilkaset fotografii harcerskich z okresu PRL. Pokazują działalność Związku w tamtym okresie: obozy, biwaki, zbiórki oraz kursy.

Ponad 1000 fotografii udostępnił z kolei Andrzej Trzciński. Na zdjęciach nieznany autor dokumentuje zmiany zachodzące w okolicach ulic Młynowej i Mazowieckiej wyburzanie drewnianej zabudowy i stawnie w tym miejscu bloków z płyty. W zbiorze znajdują się również zdjęcia relacjonujące życie nieznanego autora i jego sąsiadów i przyjaciół na przełomie lat 70. i 80. XX w.

Mediateka CLZ - prawdziwa skarbnica

W sumie na stronie internetowej Mediateki CLZ udostępnionych zostało 158 relacji, ponad 5000 archiwaliów, głównie fotografii. Materiały te zostały opublikowane w ramach zadania e-Mediateka CLZ vol. 2 dofinansowanego ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu Kultura Cyfrowa.

- Dodatkowo do archiwum cały czas trafiają nowe wspomnienia i materiały. W ostatnim roku zarejestrowaliśmy około 50 relacji świadków historii, w tym 32 relacje członków mniejszości tatarskiej na Podlasiu. Pozyskaliśmy też ponad 1000 fotografii i dokumentów, z których część już została opracowana i udostępniona - informują koordynatorzy projektu z Centrum im. Ludwika Zamenhofa.

W ramach projektu odbył się także cykl warsztatów dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych z wykorzystaniem zasobów archiwum Mediateki CLZ. Uczestnicy poznawali historię Białegostoku przez pryzmat wspomnień jego mieszkańców i ich domowych archiwów. W bezpłatnych zajęciach wzięło udział ok. 800 uczniów.

Wszystkie zasoby Mediateki CLZ są dostępne bezpłatnie w siedzibie instytucji na ul. Warszawskiej 19. Aby ułatwić dostęp do gromadzonych materiałów pracownicy sukcesywnie publikują je na stronie internetowej www.mediateka.centrumzamenhofa.pl.

Partnerami projektu są: Fundacja Ośrodka Karta, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego. Portal BiałystokOnline jest patronem medialnym projektu.

Anna Dycha
anna.d@bialystokonline.pl